Evet çok ilginç haz ve öfori (keyif verici) amacıyla kullanılan ve hatta ülkemizde kullanımı yasadışı olan bazı maddeler tedaviye dirençli ağır depresyon olgularında yeni bir umut olarak karşımıza çıkabiliyor.
Sihirli mantarlar (Magic Mushrooms) yani halusinojen hayal gördüren ve insanda yükselme hissi (öfori) ortaya çıkaran mantarlar içlerinde psikoaktif madde olarak PSILOCYBIN bulundurmaktadır. Bu bileşik kimyasal maddenin yani psilocybin’in dünyanın en prestijli bilimsel ilaç dairelerinden amerikan gıda ve ilaç idaresi FDA tarafından 2018 yılında depresyon tedavisinde özellikle de tedaviye dirençli depresyonun tedavisinde etkili olduğu kabul edilmiştir.
Psilocybin halusinojenik özelliklerinden dolayı antik zamanlardan beri bazı insan gruplarında psychedelic özelliklerinden dolayı spiritüel törenlerde kullanılagelmiştir. Psychedelic tripler oluştuğunda insanda algısal değişiklikler, içine dönme ve algıların üstüste binmesi -synesthesia- (renkleri işitmek gibi) deneyimleri ortaya çıkarabilmektedir.
Psilocybinin algı üzerinde yaptığı güçlü değişiklikler klinik depresyonda özellikle ağır sıkıntı, intihar düşünceleri, planlanması ve girişimi üzerinde geri döndürücü etki yaptığı bilimsel çalışmalarda anlaşılmış.
İlk kez 2011 yılında yapılan bir pilot çalışmada son dönem terminal kanser hastalarında ve ileri evre kanser hastalarında ağır ölüm kaygısı üzerinde iyileştirici etkisi gözlenmiştir. (Hendricks, Griffithss 2015)
Psilocybinin Depresyonda Sinir (Neural) Düzeyde Etkileri
Psilocybin vücuda girdikten sonra PSILOCIN’e dönüşmekte ve bu madde serotonin (5T) alıcıları üzerinde uyarıcı etki yapmaktadır. Özellikle de 5-HT2A denilen ve halen depresyon tedavisinde çok önemli olduğu bilinen serotonin alıcıları üzerinde etkilidir. Bugün bir çok bilimsel etkinliği kanıtlanmış ilaç da bu reseptörler üzerinden etkindir.
Buna karşın psilobycin depresyonda çok yaygın kullanılan serotonin ilaçlarından biraz farklı bir etki mekanizmasına da sahiptir.
Psilobycin tedaviye dirençli depresyondaki duygusal yanıtlar ya da yanıtsızlık üzerinde değişiklikler yapabilmektedir. Beyinde Amygdala bölgesinde hem korku hem mutluluk uyarılarını ortaya çıkarmaktadır ve bu beyin görüntüleme yöntemlerinde de ortaya konmuştur. (fMR’da)
Psilobycinin duyguları canlandırıcı etkisi SSRI antidepresanlarının tam tersi bir etki gibi görünmektedir. İlaçlar korku, endişe gibi duyguları perdelerken insanda duygusal yaşantı yelpazesini daraltmaktadır buna karşın Psilobycin bu karmaşık duyguları dışa vurarak bireyin daha iyi baş etmesine yardımcı oluyor gibi görünmektedir.
Beyinde bir çok duygunun merkezi olan Amygdala psilobycinle aktive olmakta bu da tedaviye dirençli depresyon için bir tedavi şansı ortaya çıkarmaktadır.
Yine bu sihirli mantarlardaki aktif madde psilobycin prefrontal korteks üzerinde de etki olarak depresyon iyileşmesine katkı yapabilmektedir.
Bundan sonraki bilimsel çalışmalar bu ilginç maddenin antidepresan etkisini hangi mekanizmalarla ortaya çıkardığını daha detaylı bir şekilde ortaya çıkarmak yönünde olacaktır.
Psychedelic Maddelerin Öne Çıkması
Son yıllarda yasa dışı ve kullanımı zararlı tabu olarak bilinen maddelerin psikiyatride bir çok klinik durumda etkin olduğunun gösterilmeye başlanması ilginç olmuştur. Mantarlardaki psilobycinin yanı sıra yine yasadışı satılıp kötüye kullanılan bir diğer madde ketaminin nazal sprey olarak depresyonda kullanılmaya başlanması ve tıbbi marijuananın etkinliğinin gösterilmesi de bunlara ilave olarak söylenebilir.
Depresyonun biyo-psiko-sosyal bir rahatsızlık olduğunu ve biyolojik tedavilerin beraberinden psikoterapötik ve sosyal müdahalelerinde çok kritik bir değeri olduğunu kabul etmek lazımdır. Psilobycin depresyon gibi yıkıcı ve kimi zaman intiharla sonuçlanan rahatsızlık için bazı tedaviye dirençli özel durumlarda eşşiz bir değer taşıyor olabilir.
